TED လို ေျပာၾကရေအာင္

ကမၻာေက်ာ္ေဟာေျပာတင္ဆက္သူမ်ားရဲ႕ တင္ဆက္ေဟာေျပာျခင္း လ်ဳိ႕၀ႇက္ခ်က္ ၉ ခ်က္

(စကားခ်ီး ။   ။Technology Education Design- TED ဟာ ၁၉၈၄ ခုႏႇစ္မႇာ နည္းပညာ၊ ပညာေရးနဲ႔ ဒီဇိုင္းဆိုင္ရာကြန္ဖရင့္က စတင္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ မူလက တစ္ႏႇစ္တစ္ခါ အေမရိကန္ႏိုင္ငံကယ္လီဖိုးနီးယားမႇာ အစျပဳခဲ့ၿပီးေနာက္ပိုင္းမႇာ ကေနဒါနဲ႔အလႇည့္က်က်င္းပႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ယခုဆိုရင္ ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၃၀ မႇာ TED ကြန္ဖရင့္ေတြ ေန႔စဥ္နီးပါးက်င္းပေနၿပီျဖစ္ပါတယ္။ ေလးရက္တာအစီအစဥ္ျဖစ္ၿပီး စနစ္တက်ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ လူ ၅၀ ဟာ မိမိကြၽမ္းက်င္ရာ ဘာသာရပ္ကို  ၁၈ မိနစ္ၾကာ ေျပာဆိုတင္ျပရပါတယ္။ ၂၀၁၂ ခုႏႇစ္၊ ႏို၀င္ဘာလ ၁၃ ရက္မႇာ TED.com ရဲ႕ တင္ျပခ်က္ေတြကို ၾကည့္႐ႈသူေပါင္း တစ္ဘီလီယံထိေရာက္ရိႇသြားၿပီျဖစ္ပါတယ္။)

လူတိုင္းအေၾကာက္ဆုံးအလုပ္ေတြထဲမႇာ လူ ေရႇ႕သူေရႇ႕စကားေျပာဆိုျခင္း (Public Speaking) လည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ လူေရႇ႕သူေရႇ႕စကားေျပာဆိုျခင္းဟာ ေခါင္းေဆာင္တိုင္း၊ မန္ေနဂ်ာတိုင္းအတြက္ လြန္စြာ အေရးပါလႇပါတယ္။ Apple တည္ေထာင္သူ Steve Jobs ဟာ ၂၀၀၅ ခုႏႇစ္တုန္းက နာမည္ေက်ာ္စတန္းဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းဆင္းပြဲမႇာ အမႇာစကားေျပာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအမႇာစကားရဲ႕အႏႇစ္ခ်ဳပ္ကေတာ့ လူတိုင္းမႇာ အခ်ိန္ကန္႔သတ္မႈရိႇတဲ့အတြက္ တစ္ပါးသူေတြက သတ္မႇတ္ေမွ်ာ္လင့္တဲ့ဘ၀မ်ဳိးနဲ႔ အသက္ရႇင္သန္ဖို႔ မသင့္ေၾကာင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမိန္႔ခြန္းဟာလည္း ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားတဲ့မိန္႔ခြန္းျဖစ္လာပါတယ္။

Virgin အုပ္စုကိုတည္ေထာင္သူ Sir Richard Branson ဟာ လူေရႇ႕ထြက္ၿပီးစကားေျပာရမႇာ အလြန္ေၾကာက္ၿပီး သူ႕ရဲ႕ပထမဆုံးအေတြ႕အႀကဳံကို ျပန္လည္ေျပာဆိုရာမႇာ ''စကားေျပာခြက္ေရႇ႕ေရာက္ေတာ့ ဘာလုပ္ရမႇန္းမသိ၊ ထူပူေနတယ္။ ဘာေတြေျပာေနမႇန္း၊ ေျပာခဲ့မႇန္းလည္း သတိမရဘူး။ ကြၽန္ေတာ့္မ်က္ႏႇာ နီရဲပုံက Virgin အမႇတ္တံဆိပ္အေရာင္အတိုင္းပဲ။ ရႇက္ဖို႔အေကာင္းဆုံးအေတြ႕အႀကဳံတစ္ခုပါပဲ'' လုိ႔ ၀န္ခံခဲ့ပါတယ္။

ကမၻာေက်ာ္ရင္းႏႇီးျမႇဳပ္ႏႇံသူ Warren Buffett က ''အသက္ ၂၀ နဲ႔ ၃၀ ၾကားမႇာ ေအာင္ျမင္မႈရဲ႕ အေျခခံတစ္ခုကို ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ မိမိတင္ျပေျပာဆိုမႈကို လူအမ်ားနားလည္ေအာင္ သင္ယူေလ့က်င့္သင့္တယ္။ ကိုယ္ေျပာခ်င္တာ၊ တင္ျပခ်င္တာကို အျခားသူက နားမလည္ရင္ေတာ့ ခင္ဗ်ားရဲ႕ အျခားအခြင့္အေရးေတြ ဆုံး႐ႈံးသြားပါလိမ့္မယ္'' လို႔ အႀကံျပဳပါတယ္။

အဲဒီေတာ့ ေခါင္းေဆာင္တိုင္း၊ မန္ေနဂ်ာတိုင္းဟာ ကိုယ္ေျပာခ်င္တဲ့ အသိေပးခ်င္တဲ့အခ်က္ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ေျပာဆိုတင္ျပအသိေပးႏိုင္ဖို႔ ျပင္ဆင္ထားဖို႔လိုပါတယ္။ စာေရးဆရာ Carmine Gallo က TED မႇာတင္ျပေျပာဆိုသြားတဲ့လူေတြနဲ႔ သူတို႔႐ုံးတင္ျပခ်က္ေတြကို အေျခခံသုံးသပ္ၿပီး Talk Like TED စာအုပ္ကို ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ထင္ရႇားေအာင္ျမင္တဲ့ တင္ျပေျပာဆိုမႈတိုင္းမႇာ အၾကမ္းဖ်င္းအရ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ ရာလႈံ႕ေဆာ္မႈ (Emotional) ၊ ဒါမႇမဟုတ္ အသစ္အဆန္း တင္ျပေလ့လာခြင့္ (Novel) ၊ ဒါမႇမဟုတ္ အၿမဲတမ္း အမႇတ္ရေစႏိုင္ျခင္း (Memorable) အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ဆက္ႏႊယ္ေနတတ္ပါတယ္။ အဲဒီအႀကံျပဳေပးတဲ့ အခ်က္ကိုးခ်က္ကေတာ့ –

၁။ စိတ္အားထက္သန္စြာ ေျပာဆိုတင္ျပေဆြးေႏြးပါ

သိပၸံနည္းက်က် ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ေတြအရ စိတ္အားထက္သန္မႈဟာ ကူးစက္တတ္ပါတယ္။ မိမိေျပာဆိုေဆြးေႏြးတဲ့အေၾကာင္းအရာကို မိမိကိုယ္တိုင္ယုံၾကည္သက္၀င္မႈရိႇၿပီး စိတ္အားထက္သန္စြာ အဓိပၸာယ္ရိႇရိႇ ေျပာဆိုတင္ျပမႇသာ ပရိသတ္ေတြဆီ ကူးစက္သြားမႇာျဖစ္ပါတယ္။

စိတ္အားထက္သန္မႈဟာ မိမိရဲ႕ကိုယ္ပိုင္ဟန္ ကိုယ္ပိုင္လကၡဏာတစ္ရပ္ျဖစ္ၿပီး မိမိရဲ႕ယုံၾကည္ရာ၊ တန္ဖိုးရိႇရာ၊ စိတ္၀င္စားတဲ့ကိစၥရပ္ေတြအတြက္ ခြန္အားျဖစ္ေစပါတယ္။ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားတဲ့ စကားေျပာေကာင္းသူေတြဟာ စိတ္အားထက္သန္မႈရိႇတဲ့အတြက္ ၾသဇာတိကၠမနဲ႔ျပည့္စုံတာ ေလ့လာေတြ႕ရိႇရပါတယ္။

TED ကြန္ဖရင့္ေတြထဲက အေအာင္ျမင္ဆုံး တင္ဆက္သူတစ္ေယာက္ကေတာ့ ၀ါတာလိုတကၠသိုလ္က စီးပြားေရးပါေမာကၡ Larry Smith ျဖစ္ၿပီး သူတင္ျပတဲ့ အေၾကာင္းအရာကေတာ့ 'Why You will Fail to Have a Great Career' 'ေအာင္ျမင္တဲ့သက္ေမြးမႈလုပ္ငန္း မရရတဲ့အေၾကာင္းရင္း' ျဖစ္ပါတယ္။ အႏႇစ္ခ်ဳပ္ကေတာ့ ကိုယ့္ဟာကိုယ္သိေအာင္လုပ္ၿပီး ကိုယ့္အိပ္မက္ကို သတိၲရိႇရိႇ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႀကိဳးစားပါ။ သူကလည္း Steve Jobs ရဲ႕ Stanford တကၠသိုလ္မႇာေျပာခဲ့တဲ့နာမည္ႀကီးမိန္႔ခြန္းထဲက 'ကိုယ္ခ်စ္တာ ကိုယ္လုပ္ပါ' ကို ကိုးကားသြားပါေသးတယ္။

ရင္းႏႇီးျမႇဳပ္ႏႇံမႈဘီလီယံနာသူေဌးႀကီးျဖစ္တဲ့ Ron Baron က ''ကြၽန္ေတာ့္ရဲ႕အေတြ႕အႀကဳံအရ ေအာင္ျမင္တဲ့သူေတြအားလုံးဟာ သူတို႔လုပ္ရတဲ့အလုပ္ကို စိတ္အားထက္ထက္သန္သန္နဲ႔ လုပ္ၾကသူေတြျဖစ္ပါ တယ္'' လို႔ ဆိုထားပါတယ္။

အဲဒါေၾကာင့္ သူမ်ားကို စိတ္ဓာတ္တက္ေအာင္၊ တက္တက္ႂကြႂကြနဲ႔ လုပ္ခ်င္ကိုင္ခ်င္စိတ္ရိႇေအာင္ လႈံ႕ေဆာ္ေပးရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ မိမိကိုယ္တိုင္က စိတ္အားထက္သန္မႈရႇိေအာင္ ျပင္ဆင္ထားသင့္ပါတယ္။

၂။ ပုံေျပာတတ္ဖို႔ လိုပါတယ္

(ပုံျပင္လိုဖြဲ႕ႏြဲ႕ေျပာတတ္ဖို႔ လိုပါတယ္)

TED ကြန္ဖရင့္သမိုင္းမႇာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံရဲ႕ လူမႈေရးဆိုင္ရာ အျမင့္ဆုံးဘြဲ႕တံဆိပ္ျဖစ္တဲ့ Freedom Medal ရထားတဲ့ Brian Stevenson ရဲ႕ We need to talk about က လူႀကိဳက္အမ်ားဆုံး စာရင္း၀င္ခဲ့ပါတယ္။ သူ့ရဲ႕တင္ျပေဆြးေႏြးခ်က္အၿပီးမႇာ သူ႕ရဲ႕တင္ျပေဆြးေႏြးခ်က္ေၾကာင့္ တက္ေရာက္သူေတြဟာ ေဒၚလာတစ္သန္း နီးပါး လႇဴဒါန္းခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါဟာ TED သမိုင္းမႇာ အမ်ားဆုံးရရိႇတဲ့ အလႇဴေငြပမာဏ ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ သူ႕အဘြားသြန္သင္ဆုံးမတဲ့ ကိုယ္ပိုင္လကၡဏာရဲ႕ စြမ္းအား (Power of Identity) အေၾကာင္းကို ပုံျပင္သဖြယ္ေျပာဆိုၿပီး မတရားမႈနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အေၾကာင္းအရာကို တင္ျပသြားခဲ့ပါတယ္။

ဂရိေတြးေခၚပညာရႇင္ Aristotle က Ethus (တီထြင္မႈစြမ္းအား)၊ Logos (အခ်က္အလက္)နဲ႔ Pathos (က႐ုဏာရသ)၊ သုံးခုထဲက တစ္ခုခုက ဆြဲေဆာင္မႈကို ျဖစ္ေစတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ အထိေရာက္ဆုံးကေတာ့ က႐ုဏာရသကို အေျခခံတဲ့ တင္ျပေဆြးေႏြးျခင္းျဖစ္ပါတယ္လို႔ အႀကံျပဳထားပါတယ္။

လိုတိုရႇင္းနဲ႔ထိေရာက္တဲ့ ပုံျပင္သုံးမ်ဳိးရိႇပါတယ္။

(က) မိမိနဲ႔ဆိုင္တဲ့ပုံျပင္မ်ား

ေအာင္ျမင္တဲ့ေခါင္းေဆာင္တိုင္းမႇာ ဘ၀နဲ႔ရင္းတဲ့ အေတြ႕အႀကဳံေတြ၊ အ႐ႈံးအႏိုင္ဆိုတဲ့သင္ခန္းစာေတြ အမ်ားႀကီးရိႇၾကပါတယ္။ TED ကြန္ဖရင့္မႇာစကားေျပာၾကတဲ့သူတိုင္း ကုိယ့္ဘ၀ပုံျပင္ေလးေတြနဲ႔ အစျပဳတာကို သတိျပဳရမႇာျဖစ္ပါတယ္။ Apple ရဲ႕ တည္ေထာင္သူ Steve Jobs ဟာ Apple ကိုတည္ေထာင္ခဲ့တယ္၊ ေနာက္ၿပီး အျဖဳတ္ခံခဲ့ရတယ္။ Apple ကိုျပန္လာခြင့္ရတယ္။ ဒါေတြဟာ နားေထာင္သူ ေလ့လာသူေတြအတြက္ သင္ခန္းစာယူစရာဘ၀အေတြ႕အႀကဳံပါပဲ။

(ခ) အျခားသူနဲ့ဆိုင္တဲ့ပုံျပင္မ်ား

Dale Carnegie က ''လူတိုင္းဆီမႇာ ဘ၀နဲ႔ထပ္တူက်တဲ့ မႇန္ကန္႐ိုးသားတဲ့ပုံျပင္ေတြ ရိႇတတ္ၾကပါတယ္။ အဲဒါေလးကို သိကၡာမာနကို မထိခိုက္ဘဲ ႐ိုး႐ိုးသားသား ေျပာျပအသိေပးႏိုင္မယ္ဆိုရင္ အေကာင္းဆုံး မိန္႔ခြန္းတစ္ခုျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္'' လို႔ အဆိုရိႇပါတယ္။ ပရိသတ္နားလည္ခံစားႏိုင္တဲ့ပုံျပင္တိုင္းဟာ မိန္႔ခြန္းေကာင္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

(ဂ) ေအာင္ျမင္တဲ့အမႇတ္တံဆိပ္ေတြနဲ႔ ဆက္သြယ္တဲ့ ပုံျပင္မ်ား

ဒီေန႔ေအာင္ျမင္ေက်ာ္ၾကားတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ အမႇတ္တံဆိပ္ေတြဟာ လူတိုင္းအတြက္ စိတ္၀င္စားဖို႔ေကာင္းသလို က်႐ႈံးသြားတဲ့အမႇတ္တံဆိပ္ ဥပမာ- Kodak တို႔ဟာလည္း သင္ခန္းစာယူစရာျဖစ္တဲ့အတြက္ နားေထာင္ၾကမႇာ အမႇန္ပါပဲ။

ႏိုင္ငံတကာမႇာေက်ာ္ၾကားသူေတြကို ဥပမာ- Teco Bell ၊ Mc Donald' ၊ Starbucks တို႔မႇာ အမႇတ္တံဆိပ္ရယ္၊ စားသုံးသူရယ္၊ ဆက္ႏႊယ္တဲ့ပုံျပင္ေလးေတြနဲ႔ ေဖာ္က်ဴးတတ္ပါတယ္။ မၾကာေသးမီက Thai Life Insurance က လႊင့္သြားတဲ့ေၾကာ္ျငာဆိုရင္ ငယ္ငယ္တုန္းက သူမ်ားဆိုင္ထဲပစၥည္း၀င္ခိုးတာကိုမိလို႔ အဆူခံေနရတဲ့အခ်ိန္မႇာ ေဘးနားကေခါက္ဆြဲဆိုင္ပိုင္ရႇင္က သနားၿပီးကူခဲ့ဖူးပါတယ္။ တစ္ေန႔ အဲဒီလူ ဦးေႏႇာက္ေသြးေၾကာျပတ္ၿပီး ေဆး႐ုံတက္တဲ့အခ်ိန္မႇာ ဆရာ၀န္ႀကီးျဖစ္ေနတဲ့ကေလးက မႇတ္မိၿပီး ေဆး၀ါးခမယူဘဲ ကုသေပးလိုက္တဲ့ တကယ့္ျဖစ္ရပ္ဟာ လူတိုင္းရင္ကို ဆို႔နင့္ေစခဲ့ပါတယ္။

TED မႇာေျပာဖို႔ ဖိတ္ၾကားခံရသူတိုင္း လိုက္နာရမယ့္အခ်က္ႀကီး ဆယ္ခ်က္အနက္ နံပါတ္ေလးအခ်က္က ပုံျပင္ေျပာကိုေျပာရမယ္ဆိုတာပါတဲ့အတြက္ အေရးပါလႇပါတယ္။

၃။ စကားေျပာသလို ေျပာဆိုဖို႔လိုအပ္ပါတယ္

ကိုယ္ေျပာမယ့္အေၾကာင္းအရာကို ေက်ေက်ညက္ညက္ရိႇဖို႔နဲ႔ မျပတ္ေလ့က်င့္သြားမႇသာ လူေရႇ႕သူေရႇ႕မႇာ အခင္မင္ဆုံးသူငယ္ခ်င္းကို ေျပာေနသလိုပုံစံမ်ဳိးနဲ႔ ေျပာဆိုတင္ျပသြားႏိုင္မႇာ ျဖစ္ပါတယ္။ မိမိေျပာျပ တင္ဆက္တဲ့အေၾကာင္းအရာကို ကိုယ္တိုင္ကယုံၾကည္ဖို႔ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ Amanda Palmer ရဲ႕ အႀကံျပဳခ်က္သုံးခုကေတာ့

(က) ေသခ်ာစြာ ျပင္ဆင္ထားပါရန္

ကိုယ္ေျပာမယ့္အေၾကာင္းအရာကို ကိုယ့္ကိုသိတဲ့သူေတြ၊ ဒါမႇမဟုတ္ ဒီအေၾကာင္းကိုသိတဲ့သူေတြဆီက ေမးျမန္းၿပီး ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားပါ။

(ခ) တုံ႔ျပန္မႈမ်ားကို ဂ႐ုျပဳရန္

ကိုယ္ေျပာဖို႔ျပင္ဆင္ထားတဲ့အေၾကာင္းအရာကို ကိုယ့္မိတ္ေဆြေတြကို က်ယ္ေလာင္စြာေျပာဆိုျပပါ။ ၿပီးရင္ ျပတ္ျပတ္သားသား ေ၀ဖန္အႀကံျပဳေစပါ။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ဗီဒီယို႐ိုက္ထားၿပီး ျပန္ေလ့လာပါ။

(ဂ) ေလ့က်င့္ပါ။ ေလ့က်င့္ပါ။ ေလ့က်င့္ပါ။

Malcom Gladwell ရဲ႕နာမည္ႀကီးသီအိုရီအရ ကြၽမ္းက်င္မႈတစ္ခုကိုရခ်င္ရင္ အနည္းဆုံး နာရီေပါင္း တစ္ေသာင္းက်င့္ရတယ္ဆိုတဲ့အတိုင္း ထပ္ခါတလဲလဲ ေလ့က်င့္ပါ။ နာမည္ႀကီးစတိဗ္ေဂ်ာ့ဆိုရင္ ၁၉၇၀ ျပည့္ ႏႇစ္ေတြတုန္းက ပထမဆုံး လူေရႇ႕စကားေျပာတဲ့အခါ အခက္အခဲမ်ားစြာရိႇခဲ့ေပမဲ့ ထပ္ခါတလဲလဲ ေလ့က်င့္ခဲ့တာေၾကာင့္ ကမၻာေပၚမႇာ တင္ျပေျပာဆိုမႈ အေကာင္းဆုံးလုပ္ႏိုင္သူတစ္ေယာက္အျဖစ္ ထင္ရႇားခဲ့ပါတယ္။

လူေရႇ႕စကားေျပာရင္ စကားေျပာႏႈန္း (Rate) ၊ အသံအတိုးအက်ယ္ (Volume) ၊ အသံအနိမ့္အျမင့္ (Pitch) ၊ ေခတၲရပ္နားသင့္တဲ့ေနရာနဲ႔အခ်ိန္မႇာ ရပ္ျခင္း (Pause) ကို ဂ႐ုစိုက္ဖို႔လိုပါတယ္။ ေလ့လာခ်က္ေတြအရ တစ္မိနစ္ကိုစကားလုံးေရ ၁၅၀ ကေန ၁၆၀ ၾကားက အေကာင္းဆုံးပါပဲ။

ေနာက္သတိျပဳရမႇာကေတာ့ ခႏၶာကိုယ္အျပဳအမူျဖစ္ပါတယ္။ ေရႇာင္ၾကဥ္ရမႇာကေတာ့ ဂနာမၿငိမ္ျခင္း၊ ေျခေထာက္စည္းလိုက္ျခင္း၊ ေဖာင္တိန္ကို ေဆာ့ကစားေနျခင္း၊ တစ္ေနရာတည္းမႇာ အၾကာႀကီးရပ္ေနျခင္း၊ ေဘာင္းဘီအိတ္၊ တိုက္ပုံအိတ္ထဲလက္ထည့္ထားျခင္းတို႔ျဖစ္ပါတယ္။

၄။ ပရိသတ္ေတြ သင္ယူေလ့လာႏိုင္တဲ့ တစ္စုံတစ္ရာေပးႏိုင္ဖို႔ ျပင္ဆင္ထားရပါမယ္

သမုဒၵရာေရနက္ပိုင္းဆိုင္ရာ စူးစမ္းေလ့လာသူ Robert Ballard ဟာ နာမည္ႀကီးတိုင္တန္းနစ္သေဘၤာႀကီးကို ရႇာေဖြေတြ႕ရိႇခဲ့သူျဖစ္ၿပီး TED မႇာ သူ႕အေတြ႕အႀကဳံေတြကို လာေရာက္ေျပာျပခဲ့ပါတယ္။ သူက “TED မႇာျဖစ္ျဖစ္၊ စာသင္ခန္းမႇာျဖစ္ျဖစ္ တင္ျပသူမႇာ တာ၀န္ႏႇစ္ခုရိႇပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့       အေၾကာင္းအရာတစ္ခုခုကို သင္ေပးဖို႔နဲ႔ ပရိသတ္ကို စိတ္၀င္စားလာေအာင္ လႈံ႕ေဆာ္ေပးဖို႔ျဖစ္ပါတယ္'' လို႔ ဆိုပါတယ္။

လူတိုင္းဟာ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မႇာ တစ္စုံတစ္ရာကို သင္ယူေလ့လာစိတ္ရိႇၾကစၿမဲပါ။ Google တည္ေထာင္သူႏႇစ္ဦးျဖစ္တဲ့ Sergery Brin နဲ႔ Larry Page က Google ရဲ႕ပထမဆုံးရင္းႏႇီးျမႇဳပ္ႏႇံသူေတြကို ေျပာတဲ့ စကားေလးတစ္ေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ 'တစ္ခ်က္ႏိႇပ္လိုက္႐ုံနဲ႔ တစ္ကမၻာလုံးရဲ႕သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို Google ကေနတစ္ဆင့္ သိရိႇခြင့္ရိႇပါတယ္' စကားေၾကာင့္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏႇံသူေတြက စိတ္ေျပာင္းခဲ့ရပါတယ္။

၅။ လုံး၀မႇင္တက္တဲ့ အံ့အားသင့္တဲ့ အခိုက္အတန္႔ ဖန္တီးေပးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္

ကမၻာ့အခ်မ္းသာဆုံး Microsoft  တည္ေထာင္သူ Bill Gate က ၂၀၀၉ ခုႏႇစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီမႇာ TED မႇာလာၿပီး က်န္းမာေရးအတြက္အေရးပါတဲ့ ငႇက္ဖ်ားေရာဂါပေပ်ာက္ေရးအေၾကာင္း ေဟာေျပာခဲ့ပါတယ္။ စစခ်င္းမႇာ ပုလင္းထဲကျခင္ေတြကို ပရိသတ္ၾကားလႊတ္လိုက္ပါတယ္။ အားလုံးမႇင္တက္အံ့အားသင့္သြားခ်ိန္မႇာ ''ဒီျခင္ေတြေၾကာင့္ ငႇက္ဖ်ားေရာဂါျပန္႔ပြားေနပါေၾကာင္း၊ ပရိသတ္လည္း သတိျပဳမိေအာင္လို႔ပါ'' လို႔ သူ႕ေဟာေျပာခ်က္ကို စဖြင့္လိုက္ပါတယ္။ ပရိသတ္အားလုံးဟာ အဲဒီေဟာေျပာခ်က္ကို ဘယ္ေတာ့မႇေမ့မႇာ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။

Steve Jobs ဟာ သူ႕ရဲ႕ေဟာေျပာတင္ျပခ်က္တိုင္းမႇာ သတင္းေပးပို႔ဖို႔ (Informed) ၊ အသိပညာရဖို႔ (Educated) နဲ႔ ေဖ်ာ္ေျဖဖို႔ (Entertain) ဆိုၿပီး အစီအစဥ္ခ် ျပင္ဆင္တင္ျပတတ္ပါတယ္။ အဲဒီလို တင္ျပေဟာေျပာခ်က္ေတြထဲမႇာ ဓာတ္ပုံ၊ ပုံရိပ္အမ်ဳိးမ်ဳိး၊ ကိန္းဂဏန္းနဲ႔ ဗီဒီယိုေတြပါရင္ ပိုအေထာက္အကူျပဳပါတယ္။ ကိုးကားခ်က္ (Quotation) ေတြကလည္း အေထာက္အကူျပဳပါတယ္။ TED.com/quotes မႇာ ေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။

၆။ ေပါ့ေပါ့ပါးပါး တင္ျပေျပာဆိုပါ

TED ရဲ႕သက္တမ္းတစ္ေလွ်ာက္မႇာ လူၾကည့္အမ်ားဆုံး စိတ္အ၀င္စားဆုံးတင္ျပေဟာေျပာသူကေတာ့ Sir Ken Robinson ျဖစ္ၿပီး လူ ၁၅ သန္းၾကည့္႐ႈခဲ့ပါတယ္။ Conan O'Brain တို႔ Oprah Winfrey တို႔လို နာမည္ႀကီးေတြထက္ လူစိတ္၀င္စားခံရသူပါ။ သူ႕တင္ျပခ်က္ေတာ့ ''ကြၽန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ကေလးေတြကို ဘယ္လို ထိထိေရာက္ေရာက္ ပညာသင္ေပးမႇာလဲ'' ျဖစ္ၿပီး ေအာင္ျမင္ရျခင္းအေၾကာင္းကေတာ့ အာ၀ဇၨန္းရႊင္ရႊင္နဲ႔ ဟာသဉာဏ္နဲ႔ တင္ဆက္သြားလို႔ပါပဲ။

ဦးေႏႇာက္ဟာ ဟာသနဲ႔ပတ္သက္ရင္ အလြယ္တကူ မႇတ္မိတတ္ပါတယ္။

(က)    ရယ္စရာပုံျပင္၊ ထင္ျမင္ေလ့လာခ်က္၊ ကိုယ္ေတြ႕ျဖစ္ရပ္မ်ား

မိမိကိုယ္တိုင္၊ ဒါမႇမဟုတ္ မိမိနဲ႔ပတ္သက္တဲ့သူေတြရဲ႕ ရယ္စရာအျဖစ္အပ်က္၊ ကိုယ္ေတြ႕ျဖစ္ရပ္ေတြကို လူတိုင္းစိတ္၀င္စားတတ္ပါတယ္။

(ခ) ယႇဥ္ျပဆင္ျခင္မႈ၊ တင္စားေျပာဆိုမႈ

ခက္ခဲနက္နဲတဲ့အေၾကာင္းအရာေတြကို တင္ျပရၿပီဆိုရင္ အထိေရာက္ဆုံးနည္းကေတာ့ အလားတူ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုနဲ႔ ယႇဥ္ျပဆင္ျခင္ တင္ျပႏိုင္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ Intel အေနနဲ႔ သူတို႔တီထြင္တဲ့ Clip က ၂၀၂၀ ျပည့္ႏႇစ္ေရာက္ရင္ 40 Zetabytes အခ်က္အလက္ေတြ သိုေလႇာင္ႏိုင္မႇာျဖစ္ၿပီး တစ္နည္းအားျဖင့္ ကမၻာေပၚမႇာရိႇတဲ့ သဲေတြထက္မ်ားတ့ဲအခ်က္အလက္ေတြကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္မႇာျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

(ဂ) ကိုးကားခ်က္

ကိုးကားခ်က္ဆိုတာ ေအာင္ျမင္ထင္ရႇားသူ၊ လူသိနည္းသူ၊ မိတ္ေဆြ၊ ဒါမႇမဟုတ္ မိမိမိသားစု အသိုင္းအ၀ိုင္းဆီက ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

(ဃ) ဗီဒီယို

(င) ဓာတ္ပုံ

ဓာတ္ပုံတို႔ကို အသုံးျပဳျခင္းျဖင့္ တင္ျပေဟာေျပာခ်က္ကို ေပါ့ေပါ့ပါးပါးျဖစ္ေစပါတယ္။

၇။ ၁၈ မိနစ္ဥပေဒသကို လိုက္နာရပါမယ္

ႏႇစ္ ၃၀ ၾကာ လူမႈဆက္ဆံေရးဘာသာရပ္ကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ Dr.Paul King က နားေထာင္တဲ့အလုပ္က ပ်င္းစရာသိပ္ေကာင္းတဲ့အလုပ္ဆိုေတာ့ တင္ျပေျပာဆိုသူဟာ စိတ္ပင္ပန္းသလို နားေထာင္သူဟာလည္း စိတ္ပင္ပန္းပါတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ Dr.Paul King က 'စဥ္းစားျခင္း၊ နားေထာင္ျခင္း၊ စကားေျပာျခင္းဟာ စိတ္ပင္ပန္းတဲ့အလုပ္ေတြ' လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဥပမာ-သုံးနာရီၾကာ ေက်ာင္းသင္ခန္းစာသင္မယ့္အစား မိနစ္ ၅၃ ႀကိမ္ ခြဲသင္တာက ပိုထိေရာက္ပါတယ္။ အခ်ိန္တိုတိုနဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္ တင္ျပႏိုင္ဖို႔ဆိုတာ ႐ိုးရႇင္းလြယ္ကူမႈကို အေျခခံရပါတယ္။

သုံးဆိုတဲ့ ဥပေဒသ

၂၀၀၈ ခုႏႇစ္က TED မႇာ 1000 awesomethings. com ကိုတည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ Nail Puricha က 'The 3A'S of Awesome' ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ေဟာေျပာခဲ့ပါတယ္။ ဇနီးက စြန္႔ခြာသြားၿပီး အခင္မင္ဆုံးသူငယ္ခ်င္းက ကုိယ့္ဘာသာ သတ္ေသသြားတဲ့ေနာက္ပိုင္း စိတ္ဓာတ္က်ေနခ်ိန္မႇာ ကြန္ပ်ဴတာတစ္လုံးနဲ႔ အျပဳသေဘာဆိုင္ရာ အေတြးအေခၚေတြကိုအေျခခံတဲ့ ဘေလာ့ဂ္တစ္ခုစေရးပါတယ္။ တစ္ေန႔ကို ဘေလာ့ဂ္ ငါးေသာင္းေလာက္ ထြက္ေနတဲ့ ဒီေခတ္ႀကီးမႇာ မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ အေကာင္းဆုံးဘေလာ့ဂ္ဆု Webby Award ခ်ီးျမႇင့္ခံခဲ့ရပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ A သုံးလုံးက ခံယူခ်က္ (Attitute) ၊ သိရိႇမႈ (Awareness) နဲ႔ စစ္မႇန္မႈ (Authenticity) ျဖစ္ပါတယ္။

အေမရိကန္ႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးစာတမ္းမႇာ Life, Liberty နဲ႔ Happiness ကိုအေျခခံထားသလို လူမႈေရးနယ္ပယ္မႇာ ၀က္သုံးေကာင္၊ ေမ်ာက္သုံးေကာင္၊ သူရဲေကာင္းသုံးေယာက္၊ အေျခခံသုံးေရာင္။ ညစာစားပြဲမႇာ ဇြန္း၊ ခက္ရင္းနဲ႔ ဓား၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၊ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံ၊ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ၊ အီတလီႏိုင္ငံ၊ အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံ၊ ႐ုရႇားႏိုင္ငံ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံအလံေတြမႇာ အေရာင္သုံးေရာင္၊ ေရႊေငြေၾကးဆိုတဲ့ ဆုသုံးဆု၊ ခရစ္ယာန္ဘာသာမႇာ ခမည္းေတာ္ သားေတာ္၊ သန္႔ရႇင္းေသာ ၀ိညာဥ္ေတာ္တို႔အျပင္ CNN ၊ BBC ၊ ING ၊ UPS ၊ IBM တို႔ဟာ ေအာင္ျမင္တဲ့အမႇတ္တံဆိပ္ေတြပါပဲ။

ကိုယ္ေျပာဆိုတင္ျပခ်က္ကို တင္ျပခ်က္ေျမပုံ (Message Map) ပုံစံနဲ႔ ျပင္ဆင္ထားႏိုင္ပါတယ္။

ပထမအဆင့္။ နားလည္စိတ္၀င္စားႏိုင္တဲ့ေခါင္းစဥ္ ေရြးခ်ယ္ပါ။

ဒုတိယအဆင့္။ ေခါင္းစဥ္ကို အေထာက္အကူျပဳမယ့္ အခ်က္သုံးခ်က္ေရြးခ်ယ္ပါ။

တတိယဆင့္။ အဲဒီအခ်က္သုံးခ်က္ကို ပုံျပင္၊ ကိုး ကားခ်က္၊ ဥပမာေတြနဲ႔အေထာက္အကူျပဳပါ။

၈။ အာ႐ုံငါးပါးနဲ႔ ခံစားလို႔ရတဲ့ ဦးေႏႇာက္ပုံရိပ္ တည္ေထာင္ရပါမယ္

Michael Pritchard ဟာ ၂၀၀၄ ခုႏႇစ္၊ အေရႇ႕ေတာင္အာရႇဆူနာမီနဲ႔ ၂၀၀၅ ခုႏႇစ္ ဟာရီကိန္းကက္ထရီနားတို႔ ျဖစ္ပ်က္ၿပီးေနာက္ သယ္ကူရလြယ္တဲ့ ေရစစ္တဲ့စနစ္တီထြင္ဖို႔ စဥ္းစားမိပါတယ္။ Lifesaver filter ဆိုတဲ့ ေရစစ္ကိရိယာဟာ  ေရဆိုးေရညစ္ေတြကေနတစ္ဆင့္ ေသာက္သုံးလို႔ရတဲ့ေရအျဖစ္ ေျပာင္းလဲႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ TED မႇာ အဲဒီအေၾကာင္းလာေျပာတဲ့ေန႔မႇာ အဖြင့္ပုံကေတာ့ ညစ္ပတ္ေပေရေနတဲ့ ကေလးေလးတစ္ေယာက္က ဒူးေထာက္ၿပီးေပေရေနတဲ့ရႊံ႕ေရကို ေသာက္ေနတဲ့ပုံျဖစ္ပါတယ္။ တင္ျပေဟာေျပာခ်က္အဆုံးမႇာေတာ့ စားပြဲေပၚမႇာတင္ထားတဲ့ စက္ကေလးထဲကို ညစ္ပတ္ေနတဲ့ ေရဆိုးေရညစ္ထည့္ၿပီး ခဏတာမႇာ ထြက္လာတဲ့ေရသန္႔ကို ခြက္ထဲထည့္ၿပီး သူကိုယ္တိုင္ ေသာက္ျပလိုက္ၿပီး အဆုံးသတ္လိုက္ပါတယ္။

Micheal ရဲ႕တင္ျပခ်က္မႇာ ဓာတ္ပုံ၊ အခ်က္အလက္နဲ႔လက္ေတြ႕ျပတာပါေတာ့ ပရိသတ္ေတြအတြက္ မေမ့ႏိုင္စရာ အေၾကာင္းအရာျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ တင္ျပေဟာေျပာခ်က္ေတြမႇာ အျမင္၊ အၾကား၊ အရသာ၊ အနံ႔၊ အထိအေတြ႕စတဲ့ထဲက တစ္ခုထက္မကပါ၀င္ရင္ ထိေရာက္ပါတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္အခါမႇာ MultiMedia နည္းမ်ဳိးစုံနဲ႔ စိတ္၀င္စားေအာင္ တင္ဆက္ေဟာေျပာလို႔ရပါတယ္။

ႏိုဘယ္ဆုရႇင္အေမရိကန္သမၼေဟာင္း Al Gore ရဲ႕ ရာသီဥတုအေျပာင္းအလဲ တင္ျပခ်က္ဟာ တက္ေရာက္နားေထာင္သူ၊ ၾကည့္႐ႈသူအားလုံးကို ထိတ္လန္႔တုန္လႈပ္ေစၿပီး ရာသီဥတုအေရးပါမႈကို သတိျပဳမိေစပါတယ္။

၉။ တင္ျပေဟာေျပာခ်က္ေခါင္းစဥ္ေအာက္ကေန ေသြးဖည္မသြားပါနဲ႔

လူတိုင္းက အတုအေယာင္ကို သတိျပဳမိတတ္တဲ့အတြက္ မိမိတင္ျပေဟာေျပာခ်က္ဟာ စစ္မႇန္ဖို႔ (Authentic) ၊ ပြင့္လင္းဖို႔ (Open)  နဲ႔ ထင္သာျမင္သာရိႇဖို႔ (Transparent)  လိုပါတယ္။ လူေရႇ႕သူေရႇ႕ ေဟာေျပာတင္ဆက္ျခင္းဟာ အႏုပညာတစ္ရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ မိမိအေနနဲ႔ မကြၽမ္းက်င္ေသးဘူးဆိုရင္ တစ္စုံတစ္ေယာက္ဆီက သင္ယူေလ့လာလို႔လည္းရပါတယ္။ တင္ျပေဟာေျပာတဲ့အခါမႇာ 'လာေရာက္တင္ျပေျပာဆိုတာ' မဟုတ္ဘဲ ၾကားနာသူပရိသတ္အတြက္ ထိေတြ႕ဖို႔၊ လႈံ႕ေဆာ္ဖို႔၊ ခြန္အားေပးဖို႔ ဒီထက္ႀကီးက်ယ္တဲ့ အိပ္မက္မက္ဖို႔ ျပင္ဖို႔လိုပါတယ္။ Virgin အုပ္စုဥကၠ႒ျဖစ္သူ Richard Branson က ေအာင္ျမင္တဲ့တင္ျပေဟာေျပာသူေတြဟာ မဆုတ္မနစ္ႀကိဳးစားျပင္ဆင္မႈရဲ႕ရလဒ္ျဖစ္တယ္လို႔ ေကာက္ခ်က္ခ်ပါတယ္။

အထက္ေဖာ္ျပပါ လ်ဳိ႕၀ႇက္ခ်က္ကိုးခ်က္ကို ေလ့လာရင္း မိမိရဲ႕အားနည္းခ်က္ေတြကို ျပင္ဆင္ရင္း ရရိႇလာမယ့္အခြင့္အေရးေတြကို အမိအရဆုပ္ကိုင္ႏိုင္ပါေၾကာင္း။

ေမာင္သာ

Ref: Talk like TED by Carmine Gallo