ႏုိင္ငံတကာ စေတာ႕ေစ်းကြက္သေဘာတရားႏွင္႕ Yangon Stock Exchange

ေဒါက္တာေအာင္သူရ CEO (Thura Swiss Ltd)

ေဒါက္တာေအာင္သူရ
CEO (Thura Swiss Ltd)

ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဘ႑ာေရးက႑ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြရဲ႔တစ္စိတ္တစ္ပုိင္းအေနနဲ့ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ Yangon Stock Exchange (YSE) ေပၚေပါက္လာ ေတာ႕မွာျဖစ္ပါတယ္။ YSE အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖုိ့အတြက္ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံကJapan Exchange Group (JPX) ၊Daiwa Institute of Research Co Ltd (DIR)  ၊ Policy Research Institute (PRI) တုိ့အျပင္ ထုိင္းႏုိင္ငံက Stock Exchange of Thailand (SET) နဲ့  ေတာင္ကုိရီးယားႏုိင္ငံက Korea Exchange(KRX)  စတဲ႕ အဖြဲ႔အစည္းေတြက နည္းပညာအကူအညီေတြ ေပးေန တယ္လုိ့သိရပါတယ္။ ႏုိင္ငံတကာမွာ က်င္႕သံုးေနတဲ႕ စေတာ႕ေစ်းကြက္ဆုိင္ရာ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြအေၾကာင္းနဲ့ ျမန္မာႏုိင္ ငံမွာ ေပၚေပါက္လာေတာ႕မယ္႕ စေတာ႕ေစ်းကြက္နဲ့ပတ္သက္ၿပီးဘ႑ာ ေရးဆုိင္ရာ ကၽြမ္းက်င္ပုဂၢိဳလ္တစ္ Thura Swiss Ltd  ရဲ႔ CEO ေဒါက္တာေအာင္သူရနဲ့ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္း ျဖစ္ခဲ႕ပါတယ္။

ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အေသးစားနဲ႔အလတ္စားကုမၸဏီေတြ (SME) ေရာ လုပ္ငန္းႀကီးေတြပါ Financing အပုိင္းမွာ အခက္အ ခဲ ေတြႀကံဳေတြ႕ေန ရပါတယ္။ လုပ္ငန္းႀကီးေတြက သူတို႔ရဲ႕ လုပ္ငန္းေတြကုိတုိးခ်ဲ႕ခ်င္ေနၾကၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံမွာGrowth Rate  က တအားျမင့္ေနပါ တယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံက တုိးတက္ မႈႏႈန္းျမန္ဆန္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ႏုိင္ငံျခားကုမၸဏီေတြ ၀င္လာ မွာျဖစ္တဲ့အတြက္ ျပည္တြင္း ကုမၸဏီေတြ အတြက္ အခြင့္အေရး ေကာင္းေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနပါတယ္။ လုပ္ငန္းတုိးခ်ဲ႕ဖုိ႔အ တြက္ Financing က နည္းမ်ဳိးစံုရွိပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ေတာ့ ႏုိင္ငံျခားမွာဆုိရင္ အေသးစားနဲ႔ အလတ္စားကုမၸဏီေတြ ကေတာ့ ေခ်းေငြ (Loan) နဲ႔ သြားၾကတာမ်ားပါတယ္။ ကုမၸဏီႀကီးေတြက်ေတာ့ ဘဏ္ေတြက Loan ေတြ အမ်ား ႀကီးမေပးႏုိင္တဲ့အတြက္ သူတုိ႔အတြက္Equity Financing နဲ႔Debt Financing   ဆုိၿပီး အဓိက Financing ႏွစ္မ်ဳိးရွိပါ တယ္။

Financing ႏွစ္မ်ဳိး

Equity Financing  ကေတာ့ ရွယ္ယာေတြ ေရာင္းခ်ၿပီး အရင္းအႏွီးကုိ တုိးျမႇင့္တာျဖစ္ပါတယ္။ Debt Financing က ေငြေခ်းစာ ခ်ဳပ္ေတြေရာင္းခ်ၿပီး လုပ္ငန္းတုိးခ်ဲ႕ဖုိ႔ အရင္း အႏွီးကုိ တုိးျမႇင့္တာပါ။ ဘဏ္က ေခ်းေငြယူတယ္ဆုိရင္ Debt Financing ျဖစ္ၿပီး ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ (Bond) ေတြကုိ ထုတ္ေရာင္းတယ္ဆုိရင္လည္း ီ Debt Financing ပဲျဖစ္ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘဏ္ကေန ေငြေခ်းတာလား၊ Bond ထုတ္ေရာင္းၿပီး Financing လုပ္တာလားဆုိၿပီး Channel ကေတာ့ အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိႏုိင္ပါ တယ္။  ျမန္မာႏုိင္ငံမွာက Financing က အေတာ္ေလးခက္ပါတယ္။ ကုိယ့္ အသုိင္းအ၀ုိင္း ထဲက ရွာလုိ႔ရရင္ရ၊ မရလုိ႔ ဘဏ္ ကေန ေခ်းမယ္ဆုိရင္လည္း ေတာ္ေတာ္ေလးကုိ မလြယ္ပါဘူး။ ဃသူူေအနမေူ ကုိ တန္ဖုိးအ ျပည့္မေပးသလုိ အတုိးကလည္း အလြန္ျမင့္တဲ့အတြက္ Financing က ဘဏ္ကေနသိပ္မရပါဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ လူ ေတြက Stock Exchange  ကုိအားကုိၾကတာျဖစ္ပါတယ္။

Stock Exchange မွာ မွတ္ပံုတင္မယ္ဆုိရင္

Stock Exchange မွာ မွတ္ပံုတင္(Listing) မယ္ဆုိရင္ေတာ့ တြက္ထားရမွာက Cost က အလြန္မ်ားပါတယ္။  ပထမဆံုး အေနနဲ႔ Listing လုပ္ခ်င္တယ္ဆုိရင္ ကုမၸဏီအေနနဲ႔ စည္း မ်ဥ္းစည္းကမ္း (Rules and Regulations)) ေတြကုိ ျပည့္စံု ေအာင္ Transformation လုပ္ဖုိ႔အတြက္ ပေရာ္ဖက္ရွင္ နယ္ကုမၸဏီေတြကုိ ငွားရပါမယ္။ ၿပီးရင္ Accounting ကုမၸဏီ၊ Consulting ကုမၸဏီ၊ Audit ကုမၸဏီေတြကုိ ငွားရမွာျဖစ္ တဲ့အတြက္ ကုန္က်စရိတ္မ်ားပါတယ္။ ကုန္က်စရိတ္က အဲဒါနဲ႔ၿပီးမသြားပါဘူး။ Stock Exchange မွာ မွတ္ပုံတင္ၿပီး သြားရင္Stock Exchange ရဲ႕ စည္းမ်ဥ္းစည္း ကမ္းေတြကုိ လုိက္နာဖုိ႔အတြက္ Management Cost က ပုိမ်ားပါတယ္။ Report တြ မွန္မွန္ေရးရမွာျဖစ္ၿပီး ကုိယ့္ဘက္ကတစ္ခုခု မွားရင္လည္း Fine ခ်ခံရႏုိင္တဲ့အတြက္ ပုဂၢလိကကုမၸဏီနဲ႔ ယွဥ္ရင္ အမ်ားပုိင္ကုမၸဏီက လုိက္နာရမွာေတြ အင္မတန္မ်ား တဲ့အတြက္ Flexibility ပုိနည္းသြားၿပီး Cost ပုိမ်ားသြားပါ တယ္။

 

Investor အမ်ဳိးအစား

Investor  ေတြအတြက္Stock Market က ဘာေၾကာင့္စိတ္ ၀င္စားဖုိ႔ေကာင္းသလဲဆုိေတာ့ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈအတြက္ ျဖစ္ ႏုိင္ေျခနည္းလမ္းတစ္ခု (ႈInvestment Possibility) ပုိသြား တဲ့အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ အေနနဲ႔၊ ဒါမွမဟုတ္ ကုမၸဏီတစ္ခုအေနနဲ႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကုိ တစ္မ်ဳိးတည္းမွာ ထည့္ထားမယ္ဆုိရင္ Risk ပိုမ်ားပါတယ္။ ပုိက္ဆံေတြ အကုန္လုံးကုိ ေရႊထဲမွာပဲ ရင္းႏွီးျမႇႇဳပ္ႏွံထားတယ္ ဆုိရင္ ေရႊေစ်းအတက္အက်မွာ ကုိယ့္ပုိက္ဆံ ဆံုး႐ႈံးသြား ႏုိင္ပါတယ္။ ေရႊအျပင္ ေျမအတြက္ပါရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမယ္ဆုိ ရင္ တစ္ခုကထိခုိက္ရင္ တစ္ခုက ကာမိမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ Risk ေလ်ာ့နည္းသြား မွာ ျဖစ္ပါ တယ္။ ေရႊနဲ႔ေျမအျပင္Stock Market ေပၚလာလုိ႔ ကုိယ့္ရဲ႕ပုိက္ဆံေတြကုိ ျဖန္႔ၿပီး ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံလုိက္မယ္ဆုိရင္ Risk က ပုိၿပီးေလ်ာ့သြားပါ တယ္။

Investor ကေတာ့ အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ Investor တြကေတာ့ Passive Investor ေတြျဖစ္တယ္။ Passive Investor    ဆိုတာကေတာ့ ကုမၸဏီတစ္ခုရဲ႕ ရွယ္ယာကုိ သူကသေဘာက်လုိ႔ ၀ယ္လုိက္မယ္။ ဒါေပမဲ့ သူ က Management ပုိင္း၊ Control လုပ္ရမယ့္အပုိင္းေတြနဲ႔ မပတ္သက္ခ်င္ဘဲ ကုမၸဏီကုိ ယံုၾကည္မႈရွိလုိ႔ ရွယ္ယာ   အနည္းစုပဲ ၀ယ္တဲ့သူမ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕က်ေတာ့ အ ေၾကာင္းအရင္း (ွStrategic Reason) ရွိလုိ႔ ကုမၸဏီတစ္ခုရဲ႕ ရွယ္ယာေတြကုိ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္း၊ ၆ ရာခုိင္ႏႈန္းစ၀ယ္ၿပီး အဲဒီ ကေနတျဖည္းျဖည္းနဲ႔ လက္လႊဲယူမယ့္သေဘာ(Take-over) နဲ႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံတဲ့သူရွိပါတယ္။ Management ကုိ Influence လုပ္ခ်င္လုိ႔ ရွယ္ယာ၀ယ္တဲ့ သေဘာျဖစ္တယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာေတာ့ သိပ္မရွိေသးေပမဲ့ ႏုိင္ငံျခားမွာေတာ့ Institutional Investor ေတြက အင္မတန္အေရးႀကီးပါတယ္။

Stock Market ေတြမွာ ရွယ္ယာအမ်ားဆံုး၀ယ္တဲ့သူက Institutional Investor  ေတြျဖစ္တယ္။ Institutional Investor  ဆုိတာက ပင္စင္ရန္ပံုေငြ(Pension Fund) ၊ ဒါမွ မဟုတ္ အာမခံကုမၸဏီ (Insurance Company)  ေတြက အာမခံအမ်ဳိးအစားေတြ (Product) ေရာင္းေတာ့ အာမခံေၾကး (Premium) ေတြရထားတယ္။  ဥပမာအေနနဲ႔ ငလ်င္လႈပ္တာ ကုိ အာမခံေပးတဲ့ကုမၸဏီေတြရွိမယ္။ သူတုိ႔က ငလ်င္အာမခံတြ ကုိ ေရာင္းထားတဲ့အတြက္ ငလ်င္မလႈပ္မခ်င္း အဲဒီပုိက္ ဆံေတြက သူတုိ႔မွာပုိေနမွာျဖစ္ၿပီး ငလ်င္လႈပ္တဲ့အခ်ိန္က်မွ ျပန္ေပးရမွာျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ သူတုိ႔မွာ ပုိက္ဆံေတြ တအားမ်ားေနတာေၾကာင့္ အဲဒီပုိက္ ဆံေတြကုိ ဘဏ္မွာသြား အပ္ထားရင္ အတုိးႏႈန္းနည္းနည္းပဲရမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ တခ်ဳိ႕ က Stock Market မွာ၊ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ ေရႊ၊ ဒါမွမဟုတ္ Bond  ေတြ၀ယ္ၿပီး ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမယ္ စသျဖင့္ ပံုစံအမ်ဳိးမ်ဳိး နဲ႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံၾကပါတယ္။

 

နာက္တစ္ခုကRetail Investor ဆုိတာရွိပါ တယ္။ သူတုိ႔က သာမန္လူေတြျဖစ္ၿပီး ျမတ္မယ္ထင္လုိ႔ စေတာ့ရွယ္ယာ၀ယ္တဲ့သူေတြျဖစ္တယ္။ Institutional Investor ေတြက ကၽြမ္းက်င္ေတာ့ ရွယ္ယာအေရာင္း အ၀ယ္ နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး Risk ကုိ နားလည္တယ္။ Retail Investor ေတြက်ေတာ့ မလြယ္ဘူး။ ၀ယ္မယ္လုိ႔ဆံုးျဖတ္ၿပီးမွ မွား သြားရင္ ျပႆနာရွိတဲ့အတြက္ သူတုိ႔မွာ Client Adviser ဆုိတာမ်ဳိးရွိပါတယ္။ စေတာ့ရွယ္ ယာ ၀ယ္ရာမွာလည္း ဘယ္ဟာက ၀ယ္လုိ႔ရတယ္၊ ဘယ္ဟာက ၀ယ္လုိ႔မရဘူးဆုိၿပီး အကန္႔အသတ္ေတြရွိပါတယ္။ Institutional Investor ေတြကေတာ့ လုပ္ပုိင္ခြင့္ အမ်ားႀကီးရတဲ့အခ်ိန္မွာ Retail Investor ေတြအတြက္ေတာ့ ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြရွိပါတယ္။

 

Broker၊ ၊ Dealer နဲ့ Underwriter တြရဲ႔အခန္း က႑

စေတာ့ရွယ္ယာအေရာင္းအ၀ယ္လုပ္တဲ့အခါမွာ အမ်ားအားျဖင့္ Investor တြက Stock Market ကုိ Direct Access မရွိပါ ဘူး။ အဲဒီလုိလုပ္ဖုိ႔အတြက္ Investor ေတြက Broker ေတြ ကုိ ဆက္သြယ္ရပါတယ္။ ဒီေခတ္မွာေတာ့E-Banking ၊ Online Trading တုိ႔နဲ႔ အေရာင္းအ၀ယ္ လုပ္တာမ်ဳိး ျဖစ္ ခ်င္ျဖစ္မယ္။ Broker  ေတြကလည္း Stock Exchange နဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ထားၿပီး စေတာ့ရွယ္ယာအေရာင္းအ၀ယ္လုပ္ဖုိ႔ သူတုိ႔ Platform နဲ႔ သူတုိ႔ရွိပါတယ္။Stock Exchange မွာ လက္ရွိေပါက္ေနတဲ့ေစ်းႏႈန္းကုိ သူတုိ႔ Platform မွာ လက္ရွိေစ်းႏႈန္းကေတာ့ ဒီေလာက္ရွိတယ္၊ အေရာင္းအ၀ယ္ လုပ္ခ်င္သလား ဆိုတာမ်ဳိးကုိ ျပန္ၿပီးခ်ျပပါတယ္။ Investor ေတြကလည္း အဲဒီ Platform ကုိသံုးၿပီး အေရာင္းအ၀ယ္ လုပ္မယ္လုိ႔ေျပာရင္ Broker က ေဆာင္ရြက္ေပးပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ သူတုိ႔ၾကားထဲမွာပဲ ေရာင္းမယ့္သူနဲ႔ ၀ယ္မယ့္သူရွိ မယ္ဆုိရင္ Stock Exchange  ကုိ မသြားေတာ့ဘဲ သူတုိ႔ အခ်င္းအခ်င္း အေရာင္းအ၀ယ္ ျဖစ္သြားတာမ်ဳိးလည္း ရွိပါ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ Broker က Investor နဲ႔ ွStock Exchange ၾကားမွာ Professional Access ေပးတဲ့အုပ္စုျဖစ္ တယ္။ Broker က ေရာင္းသူ နဲ႔၀ယ္သူကုိ ခ်ိတ္ဆက္ေပးၿပီး သူကုိယ္တုိင္ေတာ့ Risk ကုိ မယူပါဘူး။

 

Broker အျပင္ Dealer ဆုိတာရွိပါတယ္။ Broker က ေရာင္းသူနဲ႔၀ယ္သူကုိ ခ်ိတ္ဆက္ေပးတာျဖစ္ၿပီး ဘာ Risk မွ မယူပါဘူး။ Dealer  ကေတာ့ သူကုိယ္တုိင္လည္း Risk ယူလုိ႔ရပါတယ္။ ဥပမာ- Dealer က မနက္ျဖန္ဆုိရင္ ရွယ္ယာေစ်းေတြတက္မယ္လုိ႔ ယူဆကာ ရွယ္ယာေတြကုိ ႀကိဳ၀ယ္ထားလုိက္မယ္ဆုိၿပီး Position ယူထားလုိက္တယ္။ အဲဒီလုိယူလုိက္တဲ့အတြက္ Risk က ပုိမ်ားၿပီး ပုိ႐ႈံးႏုိင္တဲ့ အတြက္ Dealer အတြက္ အရင္းအႏွီးလုိအပ္ခ်က္ပမာဏ (Capital Requirement) က ပုိမ်ားပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခု အေနနဲ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာလုပ္ဖုိ႔ ရည္ရြယ္ေနတာက Underwriter  ျဖစ္တယ္။ Underwriter  က ကုမၸဏီေတြအေနနဲ႔ ရွယ္ယာ ေတြ ထုတ္ေရာင္းခ်င္ရင္ အႀကံေပးတယ္။ အကူအညီေပးတယ္။ ၿပီးရင္ သူတုိ႔က အနည္းဆံုးဘယ္ေလာက္အထိ ေရာင္းရမယ္ ဆုိၿပီး အာမခံခ်က္ (Guarantee) ေပးတတ္ပါတယ္။ မေရာင္း ရတဲ့ရွယ္ ယာေတြကုိ သူတုိ႔ ယူထားၿပီး သူတုိ႔ဘာသာ သူတုိ႔ ျပန္ထုတ္ေရာင္းတာမ်ဳိးလုပ္ၾကပါတယ္။ သူတုိ႔အတြက္လည္း Risk တအားမ်ားတဲ့အတြက္ အရင္းအႏွီး လုိအပ္ခ်က္က ပုိ ေတာင္ျမင့္ပါေသးတယ္။ Underwriting Business က အေမရိကားတုိ႔ ဥေရာပတုိ႔မွာေတာ့ အျမတ္အစြန္းအမ်ား ႀကီးရႏုိင္တဲ့အလုပ္ ျဖစ္ပါတယ္။

 

အတြက္အခ်က္မွားရင္လည္း ေတာ္ေတာ္ေလး႐ႈံးႏုိင္တဲ့လုပ္ငန္းမ်ဳိးျဖစ္တယ္။ ေစ်းတအား ျမင့္သြားရင္ ေရာင္းခ်င္တဲ့ Volume ကုိ မေရာင္းရတဲ့အတြက္ အဆင္မေျပဘူး။ ေစ်းတအားက်သြားရင္လည္း ထုတ္ေရာင္း တဲ့ကုမၸဏီက နာသြားမွာျဖစ္တယ္။ အာရွမွာက်ေတာ့ Underwriting အစစ္ရယ္လုိ႔ သိပ္မေတြ႕ရပါဘူး။ ဘာ ေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ ဥပမာ- ဗီယက္နမ္နဲ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံထက္ ပုိတုိးတက္ေနတဲ့ႏုိင္ငံေတြမွာUnderwriting Riskကုိ ယူခ်င္တဲ့ကုမၸဏီေတြ သိပ္မရွိၾကဘူး။ အမ်ားအားျဖင့္ တ ကယ္မေရာင္းရဘူးဆုိရင္ သူတုိ႔က Cancel လုပ္လုိက္ၾကပါ တယ္။

 

ႏုိင္ငံတကာ စေတာ႕ေစ်းကြက္အေနအထား

ဒီဘက္ေခတ္မွာေတာ့ အေနာက္တုိင္းမွာ Stock Exchange  ရဲ႕ Volume က တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ေလ်ာ့နည္းလာပါတယ္။ ဘဏ္ေတြအမ်ားႀကီးက Stock Exchange ကုိ အသုံးျပဳၾက ေပမယ့္ အေရာင္းအ၀ယ္ ပမာဏမ်ားတဲ့ အခါမ်ဳိးမွာဆုိရင္Dark Pool    ကုိ အသံုးျပဳလာၾကပါတယ္။ Dark Pool   ဆုိ တာက ဘဏ္ေတြအခ်င္းခ်င္းညႇိႏႈိင္းၿပီးလုပ္ထားတဲ့OTC (Over the Counter) Trading  (စေတာ့ေစ်းကြက္ျပင္ပမွာ ရွယ္ယာအေရာင္းအ၀ယ္ ျပဳလုပ္တဲ့ေစ်းကြက္) ကုိ ေျပာတာ ပါ။ အေနာက္တုိင္းမွာ ဒီဘက္ေခတ္မွာ ႀကံဳေတြ႕လာရတဲ့ အခက္အခဲတစ္ခုက Trading Volume ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကုိ လူက Trading လုပ္တာ မဟုတ္ေတာ့ဘဲ Algorithmic Trading  ဆုိၿပီး ရွိလာပါတယ္။ Stock Market  မွာ ဘယ္ ေနရာမွာ အခြင့္အေရးသာသလဲဆုိတာကုိ စက္ (Machine)  ေတြက ေစာင့္ၾကည့္ေနတဲ့ Program တြရွိပါတယ္။ ဥပမာ- ဒီေနရာမွာေတာ့  စေတာ့ရွယ္ယာ ေစ်းနည္းနည္းက်သြား လုိ႔ ဒီအခ်ိန္မွာ ၀ယ္လုိက္မယ္ဆုိၿပီး စကၠန္႔အနည္းငယ္အတြင္း မွာ အေရာင္းအ၀ယ္ကိစၥေတြကုိ  စက္က ေစာင့္ၾကည့္ဆံုးျဖတ္ သြားပါတယ္။ တကယ္လုိ႔ တစ္ေယာက္ေယာက္က Stock Exchange မွာ မ်ားမ်ားေရာင္းခ်င္လုိ႔ Order   ေတြကုိ Place လုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ  စက္ကေတြ႕သြားရင္ ၾကားထဲကေန အသံုးခ်သြားႏုိင္ပါတယ္။ Stock Exchange ရဲ႕သေဘာက အေရာင္းအ၀ယ္ျဖစ္ၿပီးတုိင္း ဘယ္ေစ်းနဲ႔ ေနာက္ဆံုးအ၀ယ္ ျဖစ္သြားတယ္ဆုိတာကုိ လူတုိင္းက ျမင္တဲ့အတြက္ စက္ ေတြက အဲဒါကုိၾကည့္ၿပီး အေရာင္းအ၀ယ္ကုိ ဆံုးျဖတ္သြားပါ တယ္။ အဲဒါဆုိရင္Institutional Investor ေတြ၊ စေတာ့ရွယ္ယာပမာဏအမ်ား ႀကီး၀ယ္မယ့္သူေတြအတြက္ ထိခုိက္နစ္နာမႈေတြ ရွိႏုိင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ Stock Exchange  ကုိ သိပ္မသံုးခ်င္ေတာ့ဘဲ Investment Bank ေတြ အခ်င္း ခ်င္းညႇိႏႈိင္းၿပီး OTC Platform  လုပ္ဖုိ Dark Pool  ဆုိတာ ကုိ လုပ္ထားၾကပါတယ္။ အဲဒီမွာ အေရာင္းအ၀ယ္လုပ္မယ္ ဆုိရင္ Volume ဘယ္ေလာက္ေရာင္းရသလဲဆုိတာကုိ မသိရပါဘူး။ စက္ေတြက ၾကားက၀င္ၿပီး  ေႏွာင့္ ယွက္တာမ်ဳိး မရွိေတာ့  ႀငါ ဠသူကာန ေတြကStock Exchange   ကုိ မသြားေတာ့ဘဲ Dark Pool ေတြကေန တစ္ဆင့္ပဲ အေရာင္း အ၀ယ္လုပ္ၾကေတာ့တယ္။

 

Primary Market နဲ့Secondary Market

Stock Market  မွာ Primary Market   နဲ႔ ွSecondary Market ဆုိၿပီးႏွစ္မ်ဳိးရွိပါတယ္။ Primary Market မွာေတာ့ ပထမဆံုးအေနနဲ႔ ရွယ္ယာေတြ၊ ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ေတြကုိ ထုတ္ ေရာင္းလုိက္တယ္။ Secondary Market က်ေတာ့ ကုမၸဏီ ကထုတ္ေရာင္းတာမဟုတ္ဘူး။ ရွယ္ယာ၀ယ္ထားသူ အခ်င္း အခ်င္း အေရာင္းအ၀ယ္လုပ္တဲ့ ေစ်းကြက္ျဖစ္ပါတယ္။ Dealer  ကSecondary Market မွာ အလုပ္လုပ္ပါတယ္။ Dealer တြထဲမွာလည္းMarket Maker ဆုိတာ ရွိပါတယ္။Market Maker ရဲ႕ Function က အေရာင္း အ၀ယ္ေစ်းႏႈန္းကုိ အခ်ိန္မေရြးသတ္မွတ္ေပးတာ ျဖစ္တယ္။ Market Maker ဆုိတာ တစ္ေယာက္ေယာက္က တာ၀န္ ေပးထားလုိ႔မဟုတ္ဘဲ သူကုိယ္တုိင္ကလုပ္ခ်င္လုိ႔ သူ႔ကုိယ္သူ သတ္မွတ္ထားတာ ျဖစ္တယ္။ အေရာင္းအ၀ယ္ ေစ်းႏႈန္းကို ေျပာ႐ုံတင္မဟုတ္ ဘဲ ကုိယ္တုိင္လည္း အေရာင္းအ၀ယ္လုပ္ရတဲ့အတြက္ သူ႔ မွာလည္း Risk ရွိပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္Market Makerလုပ္တဲ့သူေတြက Investment Bank ေတြ၊ Brokerage ကုမၸဏီေတြနဲ႔ Dealing ကုမၸဏီေတြျဖစ္ပါတယ္။

 

Yangon Stock Exchange  နဲ့ပတ္သက္ၿပီး သုံုးသပ္ထင္ ျမင္ခ်က္

Yangon Stock Exchange ကုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ Technology ကုိ တအားဦးစားေပးေနတယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။Stock Exchange ကၽြမ္းက်င္သူေတြနဲ႔ စကား ေျပာတုိင္ပင္တဲ့အခါမွာ ဒီလုိ Stage မွာ Technology က Perfect ျဖစ္ေနစရာမလုိဘူးလုိ႔ သူတုိ႔က ေျပာပါတယ္။ အဓိကအေရးႀကီးတာက လူေတြစိတ္၀င္စားလာဖုိ႔၊ အေရာင္း အ၀ယ္ျဖစ္လာဖုိ႔နဲ႔ ကုမၸဏီေတြပါလာဖုိ႔ကုိ အေလးထားၿပီး လုပ္ရမွာျဖစ္ပါ တယ္။ ၂၀၁၅ မွာStock Exchange ေပၚ လာရင္လည္း  Liquidity  (ေငြျဖစ္လြယ္မႈ) အင္မတန္မ်ား မယ္၊ အေရာင္းအ၀ယ္ တအားမ်ားမယ္ဆုိၿပီး ေမွ်ာ္လင့္လုိ႔ မရပါဘူး။ အစပုိင္းမွာေတာ့ Technology က သိပ္မလုိဘဲ တျဖည္းျဖည္းနဲTrading Volume တုိးလာရင္ တုိးလာ သလုိ Technology ကုိ အဆင့္ျမႇင့္တင္လုိ႔ရပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ျမင္တာကေတာ့ Market ကုိ Develop ျဖစ္လာ ေအာင္လုပ္ဖုိ႔အတြက္ တျခား Aspect  ေတြကုိ ပုိၿပီးၾကည့္ရ မယ္လုိ႔ ထင္ပါတယ္။

 

ေနာက္တစ္ခုက Brokerage ကုမၸဏီေတြ၊ Dealing  ကုမၸဏီေတြနဲ႔ Underwriting ကုမၸဏီေတြအတြက္ အရင္းအႏွီးလုိအပ္ခ်က္ (Capital Requirement)  သတ္ မွတ္ဖုိ႔ စဥ္စားေနတယ္လုိ႔ သိထားပါတယ္။ တျခားႏုိင္ငံ ေတြက Securities ကုမၸဏီေတြကပုဂၢိဳလ္ေတြကုိ ေမးၾကည့္ တဲ့အခါ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာက အရင္းအႏွီးလုိအပ္ခ်က္ တအား မ်ားေနတယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။ Brokerage ကုမၸဏီဆုိရင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ငါးသန္းပတ္၀န္းက်င္ေလာက္ သတ္ မွတ္ဖုိ႔ အႀကံေပးေနပါတယ္။ ဒါက အစုိးရဘက္က ေျပာ တာမဟုတ္ဘဲStock Exchange   ေပၚေပါက္လာဖုိ႔ အကူ အညီေပးေနတဲ့ ဂ်ပန္ကုမၸဏီက သူတုိ႔အေနနဲ႔ သင့္ေတာ္ မယ္ထင္တဲ့ႏႈန္းကုိ ေျပာတာျဖစ္ပါတယ္။ Dealing လုိင္စင္ ဆုိရင္ ေဒၚလာ ရွစ္သန္း၊ Underwriting လုိင္စင္ဆုိရင္ ေဒၚလာ ဆယ္သန္းဆုိၿပီး အႀကံေပးထားတယ္လုိ႔ သိထားပါ တယ္။ အခုေတာ့ အဲဒီႏႈန္းေတြ ကုိ ေျပာင္းလဲခ်င္ေျပာင္းလဲ သြားမွာပါ။ အဲဒါကုိၾကည့္လုိက္ရင္ သိပ္ၿပီးအားမရပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ ဒီေစ်းကြက္က အာမခံကုမၸဏီေတြလုိပဲ  အစပုိင္းမွာ ၀င္ေငြသိပ္မရႏုိင္တဲ့ ေစ်းကြက္ျဖစ္ပါတယ္။ သံုးေလးႏွစ္အတြင္းမွာTrading Volume  ေတြက တအား နိမ့္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ကုမၸဏီေတြအေနနဲ႔ ၀င္ေငြအမ်ားႀကီး မရႏုိင္ပါဘူး။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အရင္းအႏွီးလုိအပ္ခ်က္က ေဒၚလာ ငါးသန္းထည့္ရတယ္ဆုိရင္ Return On Investment (ROI) က ေတာ္ေတာ္ေလးနည္းဖုိ႔ရွိပါတယ္။ ဥပမာ- တစ္ႏွစ္ တစ္ႏွစ္ကုိ ေဒၚလာ ငါးသန္းရင္းႏွီးလုိက္လုိ႔ ROI  ၂၀ ရာခုိင္ႏႈန္း လုိခ်င္တယ္ဆုိရင္ ဒီေဒၚလာ ငါးသန္းထဲက တစ္ႏွစ္ကုိ ေဒၚလာ တစ္သန္းရွာဖုိ႔က သိပ္ၿပီးမလြယ္လွပါ ဘူး။  တျခားႏုိင္ငံကလူေတြကုိ ေမးၾကည့္ေတာ့ ဂ်ပန္တုိ႔၊ ေဟာင္ေကာင္တုိ႔မွာဆုိရင္ Capital Requirement သိပ္ၿပီး မျမင့္ပါဘူး။ တစ္ခါတေလက်ရင္ ေဒၚလာ ေသာင္းဂဏန္း၊ သိန္းဂဏန္းနဲ႔ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူတုိ႔ကဘယ္လုိထိန္းခ်ဳပ္သလဲ ဆုိေတာ့ Capital ဒီေလာက္ပဲရွိရင္ ဒီေလာက္ပဲ လုပ္ခြင့္ရ မယ္ဆုိၿပီး သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ စၿပီးလုပ္ဖုိ႔ဆုိရင္ သူတုိ႔ အေနနဲ႔ သိပ္ၿပီးမကန္႔သတ္ ထားပါဘူး။ Capital နည္းတဲ့ ကုမၸဏီကTrading Volume နည္းနည္းပဲ လုပ္ခြင့္ရပါတယ္။ Volume အလြန္မ်ားခ်င္တယ္ဆုိရင္ Capital မ်ားမ်ားထည့္ရ ပါတယ္။ အဲဒါကပုိၿပီး အဓိပၸာယ္ရွိတယ္လုိ႔ ယူဆပါတယ္။ ကုိယ္ Risk ယူသေလာက္ပဲ Capital ထည့္ရၿပီး ကုိယ္ Capital ထည့္သေလာက္ပဲ ကုိယ္ Risk  ယူရမယ္ဆုိတဲ့ သေဘာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ Model က ေကာင္းတယ္လုိ႔ ထင္ပါတယ္။   Rules and Regulations  ေတြထြက္ လာလုိ႔SEC (Securities and Exchange Commission) က လုိင္စင္ေတြ ခ်ေပးမယ္ဆုိရင္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မတုိင္ခင္Trading Volume အင္မတန္နိမ့္တဲ့အခ်ိန္မွာ OTC  ေစ်းကြက္ေလာက္ ပဲရွိမယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ Capital Requirement က တအား ျမင့္ေနမယ္ဆုိရင္လည္း သိပ္ၿပီးအဆင္မေျပႏုိင္ပါဘူး။ ပုိက္ ဆံေတြထည့္ထားၿပီး ထုိင္ေစာင့္ေနရမယ့္သေဘာမ်ဳိး ျဖစ္ေန ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Market ႀကီးတစ္ခုလံုးTrading Volume ပုိမ်ားလာေလေလ Capital Requirement ကုိ တျဖည္းျဖည္းခ်င္းတုိးသြားတာမ်ဳိးက ပုိၿပီးအဓိပၸာယ္ရွိတယ္ လုိ႔ ျမင္ပါတယ္။